Davos-2025 - Azərbaycan mövqelərini gücləndirir

Müəllif: Elçin Alıoğlu

Mənbə: Trend

İsveçrə, Davos. Qarla örtülmüş kiçik, amma dünyaca məşhur və elitar şəhərin küçələri yenidən böyük ümidlərin və dərin narahatlıqların meydanına çevrilib.

Dünən başlayaraq yanvarın 24-dək davam edəcək qlobal tədbirə ənənəvi olaraq ev sahibliyi edən Davosdakı beynəlxalq iqtisadi forum dünya liderləri, biznes nəhəngləri və ictimai fikir adamlarının toplaşdığı bu şəhər artıq sadəcə qlobal dialoqun simvolu deyil - forum bəşəriyyətin narahatlıqlarını əks etdirən aynaya çevrilib. Müharibələr, iqlim fəlakətləri, həm ümidlər vəd edən, həm də böyük təhlükələr gətirən süni intellekt və əlbəttə ki, Donald Tramp.

Ağ Evə təntənəli şəkildə qayıdışı ilə müzakirələrin tonunu təyin edən və yeni suallar doğuran bir fiqur...

Artıq 55-ci dəfə keçirilən forum dünyanın sanki xroniki bir qızdırma vəziyyətində olduğu bir dövrdə baş tutur. Ukraynada hərbi əməliyyatlar səngimir, Yaxın Şərq problemlərdən qurtulmur, ekosistem isə iqlim dəyişikliklərinin təzyiqi altında inildəyir. Fəqət bu qədər problemlərə baxmayaraq, Davos ümidsizlik yeri deyil. Burada bəzən utopiya kimi görünsə də, həll yolları axtarılır.

Donald Trampın andiçmə mərasimi forumun açılışı ilə üst-üstə düşdü və bu fakt gözardı edilə bilməzdi. Birləşmiş Ştatların dövlət başçısı forum iştirakçıları qarşısında onlayn çıxış edəcək və onun sözləri, şübhəsiz, peyğəmbərlik kimi təhlil ediləcək. Trampın Ağ Evə qayıdışı sadəcə siyasi bir hadisə deyil. Bu, xaotik populizm dövrünün nəinki bitmədiyini, hətta yeni bir nəfəs qazandığını göstərir.

Trampın proteksionizmi bərpa etmək, müttəfiqlərə və rəqiblərə təzyiqi artırmaq, eləcə də qlobal ticarət qaydalarını yenidən nəzərdən keçirmək vədləri biznes ictimaiyyəti üçün aydın səma altında ildırım effekti yaratdı.

Davos forumunun iştirakçıları Trampın yeni ticarət müharibələrinin və iqtisadi millətçiliyinin qlobal iqtisadiyyata necə təsir edəcəyini proqnozlaşdırmağa çalışırlar. İlkin təxminlərə görə, onun siyasəti qlobal iqtisadi artımı 0,4% azalda bilər ki, bu da artıq çətin dövr keçirən Almaniya və Çin kimi iqtisadiyyatlar üçün xüsusilə ağır olacaq.

Almaniya, Çin və inkişaf etməkdə olan digər iqtisadiyyatlar artıq Trampın ticarət siyasətindən potensial itkiləri hesablayırlar. Eyni zamanda, investorlar yeni reallığa uyğunlaşmağa çalışırlar, burada ABŞ-nin prioritetləri yenidən qlobal ticarət balansını dəyişə bilər.

"Trampın birinci prezidentlik dövrü ticarət və investisiyaların artımına səbəb oldu, lakin indi vəziyyət daha mürəkkəbdir. Proteksionizm qlobal iqtisadiyyat üçün stimula deyil, əngələ çevrilə bilər", - deyə Beynəlxalq İqtisadi Forumun (BİF) prezidenti Börge Brende qeyd etdi.

BİF-in icraçı direktoru Ceremi Yurgen hazırda iqtisadi artım anlayışını yenidən dərk etməyin hər zamankından daha vacib olduğunu xatırlatdı. "Bizə elə bir artım lazımdır ki, insanların rifahını birinci yerə qoysun. Bu, sadəcə ÜDM rəqəmləri deyil, bu, həyat keyfiyyəti, bərabərsizliklə mübarizə və ekoloji çağırışlardır", - deyə o bildirdi.

Bu ifadələr yeni dövrün manifesti kimi səslənir, burada iqtisadi uğur yalnız ixrac həcmləri və məhsuldarlıqla deyil, həm də dünyanın planetə və onun üzərində yaşayan insanlara nə qədər diqqət yetirməsi ilə ölçülür.

Forumdan əvvəl qlobal risklər barədə hesabat yayımlandı və onun məzmunu ciddi düşüncələr doğurdu. Ekspertlər dövlətlərarası silahlı münaqişələri birinci yerə qoydular. Bu, sadəcə Ukrayna müharibəsi deyil - bu, bütün dünya üçün narahatedici bir siqnaldır. Münaqişələrdən sonra həm zəngin, həm də kasıb ölkələrin əziyyət çəkdiyi ekstremal hava hadisələri və artan geo-iqtisadi qarşıdurma gəlir.

Risklərsə abstraksiya deyil - onlar artıq reallığa çevrilir. Davos isə bu problemləri tamamilə həll edə bilməsə də, ən azı onları anlamağa və cavablar axtarmağa başlamaq üçün bir məkandır.

Forumun əsas mövzularından biri süni intellekt (Sİ) oldu. Artıq dünyanı dəyişdirən bu texnologiya milyonlarla yeni iş yerinin yaranmasına səbəb olsa da, eyni zamanda bir çox peşənin sıradan çıxmasına gətirib çıxarır. Davos bu məsələyə problem kimi deyil, çağırış kimi baxmağı təklif edir: insanları yenidən öyrətmək, uyğunlaşdırmaq və onlara yeni reallıqda öz yerlərini tapmağa kömək etmək lazımdır.

Amerikalı Workday şirkətinin araşdırmasına əsasən, yaradıcılıq, empatiya və etik qərar qəbul etmə qabiliyyəti əmək bazarının ən dəyərli bacarıqlarına çevriləcək. Fəqət hökumətlər və şirkətlər bu dəyişikliklərə hazırdırmı?

Dünya dəyişir və Davos-2025 həqiqət anıdır. Yeganə sual budur: bizdə bu çağırışları qəbul edib onları fürsətə çevirmək üçün kifayət qədər cəsarət varmı?

2025-ci il narahatlıq dolu qeyri-müəyyənlik dövrüdür. Qlobal miqyasda parçalanmalar dərinləşir, geosiyasi alyansların yenidən qruplaşması yaşanır. İqtisadiyyatlar durğunluq, artan borc və qlobal bərabərsizliklə mübarizə aparır.

Davosda keçirilən BİF siyasi və biznes liderləri bu qapalı dairədən çıxış yolu axtarmağa sövq edir. Forumun prezidenti Börge Brende bu vəziyyəti bir ifadə ilə xülasə etdi: "Biz son onilliklərin ən mürəkkəb geosiyasi fonunda yaşayırıq".

ABŞ-də daxil olmaqla, bir sıra əsas ölkələrdə keçirilən seçkilər göstərdi ki, seçicilər getdikcə ənənəvi elitalardan üz döndərərək radikal dəyişikliklər vəd edənlərə üstünlük verirlər. Bu, dünyanın status-kvodan yorulduğuna dair aydın siqnaldır, lakin irəli gedən yol tapmaq, münaqişələri dərinləşdirmədən və beynəlxalq əməkdaşlıq mexanizmlərini dağıtmadan necə mümkündür?

Davos bu böhranların tamamilə həll edilə biləcəyi yer deyil, lakin ən azından, bu problemləri anlamaq və cavablar axtarmağa başlamaq üçün bir meydandır. Ən çətin sualların müzakirə edildiyi və həll yollarının axtarıldığı bu forum, insanlığın öz tarixində hansı istiqamətə gedəcəyini müəyyən edə biləcək.

55-ci Davos Beynəlxalq İqtisadi Forumu (BİF) bir daha dünyanın diqqətini cəmləşdirdi. 20-24 yanvar tarixlərində hökumət nümayəndələri, böyük korporasiyalar və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının liderləri ən mürəkkəb problemlərin həlli yollarını tapmaq üçün İsveçrənin bu məşhur şəhərində toplaşdılar. Gündəlikdə qlobal iqtisadi artımın bərpası, iqlim dəyişikliyinin idarə olunması, texnoloji inqilabın təsirləri və qlobal münaqişələrin nəticələri kimi vacib məsələlər var.

Azərbaycan üçün bu forum yalnız beynəlxalq tədbir deyil; bu, ölkənin qlobal arenadakı mövqeyini gücləndirmək, investisiya cəlb etmək və strateji tərəfdaşlıqlar qurmaq üçün mühüm fürsətdir.

Forum beynəlxalq ictimaiyyəti sarsıtmağa davam edən münaqişələri də əhatə edir. Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski yenidən Davosa gəlib. Eyni zamanda, Qəzza zolağındakı humanitar böhran və Yaxın Şərqdə artan gərginlik də müzakirələrin mərkəzindədir.

BİF-in hesabatına əsasən, 2025-ci il üçün ən böyük qlobal təhlükələr sırasında dövlətlərarası silahlı münaqişələr və geo-iqtisadi qarşıdurmalar ilk sıralarda yer alır. Bu, dünya sisteminin nə qədər parçalanmış olduğunu göstərir və iştirakçıların üzərinə bu riskləri yumşaltmaq üçün real addımlar atmaq öhdəliyi qoyur.

Süni intellekt (Sİ) və avtomatlaşdırma texnologiyaları dünyanı kökündən dəyişdirir. Proqnozlara görə, 2030-cu ilə qədər bu texnologiyalar 170 milyon yeni iş yeri yaradacaq, lakin eyni zamanda 92 milyon mövcud peşəni sıradan çıxaracaq.

Davosda yalnız risklər deyil, həm də bu dəyişikliklərdən doğan imkanlar müzakirə olunur: təhsil sistemlərini necə uyğunlaşdırmaq, milyonlarla insanı yeni dövrün əmək bazarına uyğunlaşdırmaq üçün yenidən necə hazırlamaq olar?

BİF-in icraçı direktoru Ceremi Yurgen bu texnoloji inqilabın bəşəriyyət üçün böyük bir şans olduğunu vurğulayıb: "Texnologiyalar dövrü bizdən yeni əməkdaşlıq səviyyəsini tələb edir. Bu, sadəcə iqtisadiyyat deyil - bu, insanlığın sağ qalması məsələsidir."

Azərbaycan üçün Davos, qeyri-neft sektorlarının inkişafını təşviq etmək və beynəlxalq tərəfdaşlar cəlb etmək üçün nadir bir platformadır. Xüsusilə yaşıl enerji, tranzit potensialı və texnoloji innovasiyalar sahələrində böyük perspektivlər var.

Yaşıl enerji Azərbaycan üçün strateji prioritetdir. Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının "yaşıl zona"ya çevrilməsi hədəfi artıq beynəlxalq tərəfdaşların diqqətini çəkir. 2024-cü ildə Azərbaycan "ACWA Power" (Səudiyyə Ərəbistanı) və "Masdar" (BƏƏ) ilə 700 MVt gücündə günəş və külək elektrik stansiyalarının tikintisi üzrə müqavilələr imzaladı. Davos-2025 bu layihələri təqdim etmək və yeni investisiyaları cəlb etmək üçün ideal platformadır.

Eyni zamanda, Azərbaycanın tranzit potensialı ölkəni Avropa və Asiya arasında əsas nəqliyyat dəhlizi halına gətirir. Orta Dəhliz üzərində yerləşməsi, Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalar fonunda strateji əhəmiyyətini daha da artırır. Proqnozlara görə, Azərbaycan tranzit gəlirlərini yaxın üç ildə 20% artıra bilər. Davos Çin, Qazaxıstan və Türkiyə kimi tərəfdaşlarla yeni razılaşmalar əldə etmək üçün əlverişli müzakirə mühitidir.

Azərbaycan üçün iqlim dəyişiklikləri ilə bağlı məsələlər həm strateji, həm də iqtisadi baxımdan çox vacibdir. Xəzər dənizinin səviyyəsinin azalması, quraqlıq və torpaqların deqradasiyası kənd təsərrüfatı sektoruna ciddi təsir göstərir.

Azərbaycanın Davosda iqlim dəyişiklikləri mövzusunda müzakirələrdə fəal iştirakı beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq imkanlarını artırır. Yaşıl İqlim Fondundan (Green Climate Fund) vəsait cəlb etməklə meşələrin bərpası, su ehtiyatlarının idarə olunması kimi layihələr həyata keçirilə bilər.

Davos yalnız müzakirə yeri deyil, həm də Azərbaycan üçün öz potensialını dünya liderlərinə nümayiş etdirmək imkanıdır. Bu forumda yaşıl enerji, tranzit və texnologiya sahələrində irəliləyişlər təqdim etməklə yanaşı, ölkə öz geosiyasi və iqtisadi mövqeyini daha da möhkəmləndirə bilər.

Davos-2025 Azərbaycan üçün həm beynəlxalq əməkdaşlıq platforması, həm də strateji hədəfləri reallaşdırmaq üçün qapıdır. Bu qlobal tədbirdə irəli sürülən təşəbbüslər Azərbaycanın gələcək inkişafına mühüm töhfələr verəcək.

Davos-2025 Azərbaycan üçün mühüm dönüş nöqtəsinə çevrilir. Bu, sadəcə dünya liderlərinin bir araya gəldiyi görüş deyil; enerji, logistika və texnologiya sahələrində əsas oyunçu kimi öz mövqeyini gücləndirmək üçün böyük fürsətdir. Milli maraqların irəli sürülməsi və strateji investisiyaların cəlb edilməsi bu platformadan uzunmüddətli inkişafa yönəlmiş bir katalizator kimi istifadə oluna bilər.

Qlobal dəyişikliklər və qeyri-sabitlik dövründə Azərbaycan göstərir ki, hətta nisbətən kiçik bir ölkə belə, dünya arenasında mühüm rol oynaya bilər. Bunun üçün adaptasiya, inkişaf və gələcəyə baxış qabiliyyəti kifayət edir. Davos yalnız müzakirələr aparmaq üçün bir məkan deyil; bu, ambisiyaları reallığa çevirmək üçün böyük bir imkandır.

Qlobal münaqişələr fonunda Azərbaycan öz sülhməramlı qabiliyyətini nümayiş etdirir. Qarabağın uğurla reinteqrasiyası, dağıdılmış infrastrukturun bərpası və sülh təşəbbüslərinin irəli sürülməsi bir çoxları üçün nümunə olub. Ukraynaya humanitar yardım göstərilməsi və ya münaqişədən təsirlənmiş bölgələrin bərpasında iştirak kimi vasitəçilik missiyalarına qatılmaq Azərbaycanın beynəlxalq siyasətdəki mövqeyini daha da gücləndirə bilər.

Diplomatiya ilə yanaşı, enerji təhlükəsizliyində də Azərbaycanın mövqeyi getdikcə güclənir. 2024-cü ildə 12 milyard kubmetr qaz ixrac edən Cənub Qaz Dəhlizi (CQD), Avropa İttifaqının Rusiya enerji mənbələrindən asılılığını azaltmaq üçün əsas alətə çevrilib. Davosda müzakirə edilən yeni razılaşmalar, qaz təchizatını artırmaqla yanaşı, ixrac coğrafiyasını genişləndirə bilər ki, bu da Azərbaycanı Avropa üçün əvəzolunmaz tərəfdaşa çevirəcək.

Bundan əlavə, Davos inkişaf etməkdə olan Asiya və Afrika ölkələrinin liderləri ilə əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün unikal bir imkan təqdim edir. 2024-cü ildə artıq İndoneziya və Pakistan ilə kənd təsərrüfatı məhsullarının tədarükü haqqında müqavilələr imzalanıb. Davos Azərbaycanın etibarlı ixracatçı mövqeyini gücləndirə biləcək yeni müqavilələr üçün danışıqlar aparmaq üçün ideal platformadır.

BİF-in məlumatına görə, ekstremal hava şəraiti və iqlim dəyişikliyi 2025-ci ilin əsas qlobal təhdidlərindən biridir. Quraqlıq və səhralaşmanın kənd təsərrüfatı istehsalına təhlükə yaratdığı Azərbaycanda bu məsələlər xüsusilə aktuallıq kəsb edir.

Davos iqlim layihələrinin həyata keçirilməsi üçün beynəlxalq investisiyaların cəlb edilməsinə unikal imkan yaradır. Yaşıl İqlim Fondundan (Green Climate Fund) maliyyə resurslarının cəlb edilməsi Qarabağ və Şirvan regionlarında meşələrin bərpası və su ehtiyatlarının idarə olunması layihələrini reallaşdırmağa kömək edə bilər.

Eyni zamanda, Azərbaycan Xəzər dənizinin ekosisteminin qorunması və transsərhəd su ehtiyatlarının idarə olunması kimi regional ekoloji təşəbbüslərdə əsas rol oynaya bilər. Bu, ölkənin ekoloji sahədə cavabdeh və aktiv bir oyunçu kimi beynəlxalq nüfuzunu gücləndirəcək.

Davos yalnız müzakirə meydanı deyil, həm də Azərbaycan üçün öz potensialını nümayiş etdirmək və beynəlxalq tərəfdaşlıq əlaqələrini genişləndirmək üçün bir imkandır. Yaşıl enerji, tranzit və texnologiyalar sahəsindəki nailiyyətlərin vurğulanması Azərbaycanın beynəlxalq arenada daha güclü mövqeyə sahib olmasına xidmət edir.

Azərbaycanın Davos-2025-də fəal iştirakı, qlobal əməkdaşlıq platformasına çevrilərək, ölkənin strateji hədəflərinin reallaşması üçün mühüm bir qapı açır. Bu forumda irəli sürülən təşəbbüslər yalnız Azərbaycanın iqtisadi inkişafına deyil, həm də beynəlxalq mövqeyinin güclənməsinə töhfə verəcək.

Davos Forumu təkcə geosiyasi və iqtisadi məsələlərin müzakirə olunduğu bir platforma deyil, həm də Azərbaycanın zəngin mədəni irsini dünyaya təqdim etmək üçün əvəzsiz bir fürsətdir. Milli incəsənət, musiqi, mətbəx və digər ənənələrin nümayiş etdirilməsi, ölkənin beynəlxalq arenada müsbət imicinin formalaşmasına xidmət edir.

Bu cür təşəbbüslər təkcə diplomatik əlaqələri gücləndirməklə kifayətlənmir, həm də Azərbaycanı mədəni və turizm mərkəzi kimi tanıdaraq onun cazibədarlığını artırır. Qarabağın bərpası fonunda qədim Azərbaycan mədəniyyətinin dirçəlişi və dünyaya tanıdılması, ölkənin regional lider kimi mövqeyini daha da möhkəmləndirir.

Davos-2025 Azərbaycan üçün yalnız sürətlə dəyişən qlobal şəraitə uyğunlaşmaq deyil, həm də bu şəraitdən öz mövqelərini gücləndirmək üçün istifadə etmək imkanıdır. Enerji liderliyi, ekoloji məsuliyyət, Qarabağın uğurlu inteqrasiyası və Asiya, Afrika və Avropa ilə tərəfdaşlıqların genişləndirilməsi uzunmüddətli uğur üçün möhkəm təməl yaradır.

Azərbaycan bu platformadan istifadə edərək, etibarlı tərəfdaş və regional lider kimi özünü təqdim etməyə tam hazırdır. Bu ölkə yalnız öz problemlərini həll etməklə kifayətlənmir, həm də qlobal sabitlik və rifah üçün töhfə verməyə qadir olduğunu göstərir.

Davos 2025 Azərbaycan üçün qlobal dəyişikliklər dövründə dünyaya rəhbərlik etməyə hazır olduğunu nümayiş etdirmək imkanıdır.