Qlobal istiləşmə

Müəllif: Fərid Zöhrabov

Mənbə: Trend

İqlim dəyişmələri hazırda dünyanı narahat edən başlıca problemlərdən biri hesab olunur. İqlim Dəyişmələri üzrə Hökumətlərarası Ekspertlər Qrupunun hesabatına görə, son 100 ildə Yer kürəsində orta temperatur 0,8 dərəcə artıb. BMT-nin hesabatında göstərilir ki, son 150 ildə dünyada temperatur 1 dərəcə yüksəlib.

Ekspertlərin ehtimallarına görə, əgər Yer kürəsində temperatur bu sürətlə qalxmaqda davam etsə, 2050-ci ilə qədər hərarət 2-2,5 dərəcə, 2100-cü ilə qədər isə 6 dərəcəyə qədər yüksələ bilər.

Qlobal istiləşmə yerin ortalama temperaturunun artması ilə bağlı bir prosesdir və bu fenomenin bir sıra səbəbləri, nəticələri və təsirləri var.

Qlobal istiləşmənin əsas səbəbləri aşağıdakılardır.

Səbəbləri:

İnsan fəaliyyətləri: Sənaye fəaliyyəti, nəqliyyat və enerji istehsalı nəticəsində atmosferə buraxılan karbon dioksid (CO₂) və digər istixana qazları qlobal istiləşməni artırır.

Meşə kəsimi: Meşələrin azalması karbonu atmosferdə daha uzun müddət saxlamaq qabiliyyətini azaldır.

Kənd təsərrüfatı: Fermerlik praktikaları, metan və nitrozor oksid kimi istixana qazlarının emissiyasını artırır.

Nəticələri:

İqlim dəyişiklikləri: Qlobal istiləşmə, hava şəraitinin daha dəyişkən olmasına və ekstremal hava hadisələrinin (şiddətli qasırğalar, sel, quraqlıq) artmasına səbəb olur.

Dəniz səviyyəsinin artması: Buzlaqların əriməsi və dəniz suyu temperaturunun yüksəlməsi dəniz səviyyəsini artırır, bu da sahil bölgələrini təhlükəyə atır.

Ətraflı
Biomüxtəlifliyin azalması: Bir çox növ qlobal istiləşməyə uyğunlaşa bilmir və bu, onların yox olmasına səbəb ola bilər.

Sağlamlıq problemləri: İqlim dəyişikliyi insan sağlamlığına təsir edən yeni xəstəliklərin yayılmasına və qida təhlükəsizliyi problemlərinə yol aça bilər.

Qarşısının alınması:

Yenilənə bilən enerji mənbələri: Günəş, külək və hidroenerji kimi yenilənə bilən enerji mənbələrinin istifadəsi artmalıdır.

Enerji səmərəliliyi: Sənaye və evlərdə enerji istehlakının azaldılması üçün yeni texnologiyalar və təcrübələr tətbiq edilməlidir.

Meşələrin qorunması: Meşə salınması və bərpa layihələri karbon dioksidin atmosferdən çıxarılmasına kömək edə bilər.

Qlobal təşəbbüslər: Paris İqlim Anlaşması kimi beynəlxalq razılaşmalar qlobal istiləşmənin qarşısının alınması üçün vacibdir.

Qlobal istiləşmə dünya üzrə bütün ölkələr üçün ciddi bir problemdir və bununla mübarizə aparmaq üçün kollektiv səylər tələb olunur. Hər bir fərdin, icmanın və hökumətin bu məsələdə rolu vardır.

Dünyada baş verən proseslər ölkəmizdən də yan keçmir. Son 100 ildə Azərbaycan ərazisində orta illik temperaturlar 0,4-1,30C-yə qədər artıb. İqlim dəyişmələri fonunda Azərbaycan daşqınlar, qar uçqunları, tufanlar, qasırğalar, dalğalanmalar, güclü küləklər, istiliklər, quraqlıqlar, buzlaqların əriməsi, şoranlaşma, torpaqların deqradasiyası, səhralaşma, yağıntıların və su ehtiyatlarının azalması və s. bu kimi ekstremal iqlim hadisələrinin təsirlərinə məruz qalır. Azərbaycan 2030-cu ilə qədər istixana effekti yaradan qaz emissiyalarının (İEYQ) 35% həcmində azaldılmasını hədəfləyib.

Qlobal istiləşməyə qarşı mübarizədə İqlim siyasətləri, enerji səmərəliliyi və bərpa olunan enerji mənbələrinin istifadəsinin artırılması vacibdir. Təbii fəlakətlərə hazırlıq planlarının hazırlanması və cəmiyyətin maarifləndirilməsi mühümdür. Qlobal səviyyədə əməkdaşlıq və dəstək, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə mühüm rol oynayır.