Azərbaycan və Özbəkistan davamlı tərəfdaşlıq modeli qurur

Müəllif: Maryana Əhmədova

Mənbə: Trend

Bu gün Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyev Bakıya dövlət səfərinə gəlir. Bu səfər sadəcə diplomatik jest deyil, iki qardaş ölkə arasında çoxşaxəli və sürətlə möhkəmlənən tərəfdaşlığın inkişafında mühüm mərhələdir. Son illər Azərbaycan ilə Özbəkistan arasında əlaqələr keyfiyyətcə yeni səviyyəyə yüksələrək təkcə ənənəvi əməkdaşlıq sahələrini deyil, həm də strateji əhəmiyyətli sahələri - enerji, nəqliyyat, sənaye, kənd təsərrüfatı və yüksək texnologiyalar sahələrini əhatə edir. Qlobal geosiyasi transformasiya və Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqazın artan əhəmiyyəti fonunda Daşkənd və Bakı müttəfiqlik əlaqələrinin və milli maraqların sinerjisinin dəyərini getdikcə daha çox dərk edirlər.

Prezident Mirziyoyevin səfəri Ali Dövlətlərarası Şuranın ikinci iclasında və ilk dəfə Xankəndidə keçiriləcək İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının 17-ci sammitində iştirakını əhatə edir. İyulun 2-3-də Bakıda keçiriləcək görüşlər strateji tərəfdaşlıq, müttəfiqlik və iqtisadi əməkdaşlığın daha da dərinləşdirilməsi diqqət mərkəzində olan ən yüksək səviyyədə sıx dialoqun məntiqi davamı olacaq.

Səfər ərəfəsində Azərbaycanın paytaxtında Özbəkistan nümayəndə heyətinin biznes və aidiyyəti nazirliklərin nümayəndələri ilə görüşləri olub. Bunun nəticəsi süd emalı, kimya və elektrik sənayesi, tikinti materiallarının və yüksək gərginlikli kabellərin istehsalı kimi sahələrdə imzalanan yeni müqavilələr oldu. Bu sazişlər iki ölkənin iqtisadiyyatlarının gücləndirilməsinə və regionda davamlı əməkdaşlıq zəncirlərinin formalaşmasına yönəlmiş çoxsahəli əməkdaşlıq çərçivəsini tamamlayır və genişləndirir.

İki ölkə arasında yaxınlaşmanın ən bariz göstəricilərindən biri ticarət dövriyyəsinin davamlı artımıdır. 2025-ci ilin ilk beş ayında qarşılıqlı ticarət həcmi ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə üç dəfədən çox artıb. Son beş ildə ticarət dövriyyəsi 3 dəfə artaraq 255 milyon dollara çatıb. Dövlət başçılarının qarşıya qoyduğu məqsəd qısa müddətdə bu rəqəmi 1 milyard dollara çatdırmaqdır.

Azərbaycan-Özbəkistan İnvestisiya Şirkəti xüsusi rol oynayır, onun aktivində müxtəlif sənaye sahələrində 15 perspektivli layihə mövcuddur. Yaxın vaxtlarda Bakıda 500 milyon dollar nizamnamə kapitalı ilə yaradılmış Azərbaycan-Özbəkistan İnvestisiya Fondunun ofisi açılacaq. Bu, həm Azərbaycanda, həm Özbəkistanda, həm də regionun üçüncü ölkələrində birgə təşəbbüslərin maliyyələşdirilməsinə əlavə təkan verəcək.

Sənaye əməkdaşlığının flaqman nümunəsi Hacıqabul Sənaye Parkında "Chevrolet" avtomobillərinin istehsalı layihəsi oldu. 2019-cu ildən indiyədək "Uzavtosanoat"la əməkdaşlıq çərçivəsində 9 minə yaxın avtomobil istehsal edilib və artıq ikinci avtomobil zavodunun tikintisinə başlanılıb. Paralel olaraq pambıqçılıq klasteri də inkişaf edir - Özbəkistan təcrübəsi Azərbaycanda sənayenin formalaşması üçün bünövrəyə çevrilib.

Ümumilikdə, son illərdə birgə müəssisələrin sayı 5 dəfə artıb: Özbəkistanda Azərbaycan kapitallı 540 şirkət, Azərbaycanda isə Özbəkistan biznesinin iştirakı ilə 70-ə yaxın şirkət fəaliyyət göstərir.

Enerji sahəsində əməkdaşlıq digər mühüm təmas nöqtəsidir. 2024-cü ildə Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan "yaşıl" enerji sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında saziş imzalayıb. Artıq Bakıda "Yaşıl" Dəhliz Assosiasiyası" MMC birgə müəssisə qeydiyyatdan keçib. O, bərpa olunan enerjinin Azərbaycan infrastrukturu vasitəsilə tranzit imkanları ilə Mərkəzi Asiya ilə Avropa arasında enerji körpüsünün yaradılması üzərində işləyəcək.

Ənənəvi enerji sektorunda da aktivlik müşahidə olunur. Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) "Özbəkneftqaz" şirkəti ilə birlikdə Qaraqalpaq investisiya blokunun işlənməsinə başlamağa hazırlaşır. Söhbət böyük neft və qaz ehtiyatlarına, eləcə də qarşılıqlı texnologiya transferi və xarici kapitalın cəlb edilməsi üçün yüksək potensiala malik perspektivli layihədən gedir.

İkitərəfli gündəmdə nəqliyyat sahəsində əməkdaşlıq strateji əhəmiyyətli yer tutur. Güclü nəqliyyat infrastrukturu ilə Azərbaycan Özbəkistan mallarının Avropaya tranziti üçün əsas mərkəzə çevrilir. Beynəlxalq avtomobil daşımaları haqqında Saziş artıq nəzərəçarpacaq nəticələr verib: təkcə 2024-cü ildə ölkələr arasında tranzit daşımaların həcmi 18 faizdən çox artıb.

Bakı və Daşkənd tərəfindən ixrac üçün davamlı və siyasi cəhətdən müstəqil alternativ marşrut kimi baxılan Orta Dəhliz - Transxəzər marşrutuna xüsusi diqqət yetirilir. Bu sahədə birgə səylərə tarif siyasətlərinin sinxronlaşdırılması, logistika qovşaqlarının modernləşdirilməsi və transsərhəd əməliyyatların rəqəmsallaşdırılması daxildir. Tərəflər Bakı aqlomerasiyasındakı Azərbaycan limanlarından yükdaşıma qovşaqları kimi istifadə etməklə Xəzər dənizi ilə daşımaların həcmini artırmaq niyyətlərini təsdiqləyiblər.

Özbəkistan və Azərbaycan Avrasiya məkanında unikal əməkdaşlıq dinamikası nümayiş etdirirlər. Onların münasibətləri artıq ikitərəfli gündəmdən kənara çıxıb, Mərkəzi Asiya ilə Cənubi Qafqazı birləşdirən güclü regional ox təşkil edir. İqtisadiyyat, enerji, nəqliyyat və yaşıl texnologiyalar sahələrində iki dövlətin bir-birinə paralel hərəkəti uzunmüddətli müttəfiqlik üçün sabit zəmin yaradır.

Prezident Mirziyoyevin Bakıya səfəri sadəcə dialoqun davamı deyil, həm də bu gün təkcə liderlər səviyyəsində deyil, həm də iqtisadi dairələrdə, enerji sektorunda, müəssisələrdə, elm və mədəniyyət institutlarında dəstəklənən strateji kursun təsdiqidir. Azərbaycan və Özbəkistan sadəcə olaraq mal və sərmayə mübadiləsi aparmayan, əməkdaşlığın arxitekturasını birgə quran tərəfdaşlardır. Və tempə nəzər salsaq, bu əməkdaşlıq daha da sürətlənir.