Gəlir vergisi gündəmdə - Hansı ölkələrdə vətəndaş gəlirinin yarısını dövlətə verir?

Son 2 ay ərzində Azərbaycanda ən çox müzakirə olunan mövzulardan biri gəlir vergisi ilə bağlıdır.

Çünki 2019-cu ildə ləğv edilən gəlir vergisinin müddəti başa çatır. Artıq 2026-cı il yanvarın 1-dən vergi ödənişlərinə start veriləcək.

Əgər 2019-cu ildəki qaydalar tətbiq edilsəydi, yanvarın 1-dən 2500 manata qədər aylıq gəliri olan şəxslər 14%, 2500 manatdan yüksək gəliri olanlar isə 25% gəlir vergisi ilə vergiyə cəlb olunacaqdı.

Amma güzəştlər nəticəsində vergilər 2019-cu ildəki miqdarda deyil, daha aşağı rəqəmlərlə ödəniləcək.

Maliyyə naziri Sahil Babayev Milli Məclisin ötən gün keçirilən plenar iclasında bildirib ki, artıq güzəştli rejim olaraq yox, daimi rejim olaraq bu dərəcələr 50% aşağı salınıb.

"Yəni 14%-lik rejimi 7%-ə salırıq. Bundan əlavə, bu keçid mərhələli şəkildə həyata keçiriləcək. 2026-cı ildə əhalinin böyük əksəriyyətini əhatə edən aylıq gəliri 2500 manata qədər olan işçilərin ödəyəcəyi vergi 3% olacaq". 

Gəlir vergisi, ölkələr arasında fərqli nisbətlərdə tətbiq olunan və dövlətlərin maliyyə gəlirlərinin əsas mənbələrindən biri olan bir vergidir. Dünyada gəlir vergisi sistemləri bir çox fərqliliyə malikdir. Bəzi ölkələr yüksək vergi dərəcələrinə malikdir, bəziləri isə vergi sistemini minimal səviyyədə saxlayır. Azərbaycanın gəlir vergisi ilə bağlı dəyişikliklər müzakirə olunduğu bir dönəmdə, dünya üzrə müxtəlif vergi dərəcələrini nəzərdən keçirmək maraqlı olacaq.

Dünya ölkələrində gəlir vergisi nə qədərdir və hansı formada tətbiq olunur?

Day.Az bu məsələni araşdırıb.

Qonşu Gürcüstan və Ermənistanda gəlir vergiləri belədir: 

Gürcüstan - sabit şəxsi gəlir vergisi dərəcəsi 20 %-dir;

Ermənistan - şəxsi gəlir vergisi dərəcəsi əsasən 20 %-dir. 

Skandinaviya ölkələri, yəni İsveç, Norveç və Danimarka, dünyada ən yüksək gəlir vergisi dərəcələrinə sahib olan ölkələrdən hesab olunur.

  • İsveç: Gəlir vergisi 25%-30%-dən 50%-ə qədər dəyişir.
  • Norveç: 22%-dən 40%-ə qədər vergi dərəcəsi tətbiq edilir. Orta və yüksək gəlirli şəxslər daha yüksək vergi ödəyir.
  • Danimarka: 8%-dən 55%-ə qədər gəlir vergisi tətbiq edilir.

Amerikada gəlir vergisi federal səviyyədə müəyyən edilir, lakin hər bir ştatın öz vergiləri də var. ABŞ-da vergi dərəcələri olduqca mürəkkəbdir və şəxsin gəlirindən asılı olaraq dəyişir.

  • Federal vergi dərəcəsi: 10%-dən 37%-ə qədər. Əlavə olaraq, bəzi ştatlarda (məsələn, Kaliforniya) yüksək vergi dərəcələri var və bu, yerli gəlir vergisi olaraq tətbiq edilir.
  • Ştat vergisi: Ştatlar arasında fərqlər çoxdur, bəzilərində ümumiyyətlə gəlir vergisi yoxdur (Alaska, Florida, Texas).

Böyük Britaniyada gəlir vergisi dərəcələri əsasən aşağıdakı kimidir:

  • 0%-10%-45% arasında dəyişir. Aylıq 12,570 funt sterlinqdəkı (təxminən 31,425 AZN) gəlirlər vergidən azaddır, 12,571-50,270 funt sterlinq (təxminən 31,427 AZN - 125,675 AZN) arası gəlirlər üçün 20% vergi tətbiq edilir. 50,271 funt sterlinq (təxminən 125,677 AZN) və yuxarı gəlirlər üçün isə 45% vergi tətbiq edilir.

Avstraliyada gəlir vergisi dərəcələri proqressivdir və 0%-dən 45%-ə qədər dəyişir.

  • 0%-19%-45% arasında tətbiq edilir. Yəni, aşağı gəlirli şəxslər daha az vergi ödəyir, yüksək gəlirli şəxslər isə daha çox ödəyir.

Almaniyada gəlir vergisi sistemi də proqressivdir və gəlirin artması ilə vergi dərəcəsi də artır.

  • 0%-14%-47% arasında dəyişir. 2023-cü ildən sonra 10,347 avrodan aşağı gəliri olan şəxslər vergi ödəmirlər.

Fransada gəlir vergisi 0%-dan 45%-ə qədər dəyişir.

  • 0%-11%-55% arasında dəyişir. Gəlirin artması ilə vergi dərəcəsi də artır.

Yaponiyada gəlir vergisi 5%-dən 45%-ə qədər dəyişir. Vergi sistemi proqressivdir və şəxslərin gəlirindən asılı olaraq fərqli vergi dərəcələri tətbiq edilir.

  • 5%-45% arası dəyişir.

Kanadada gəlir vergisi həm federal, həm də yerli (provinsial) səviyyədə tətbiq olunur.

  • Federal vergi dərəcəsi 15%-dən 33%-ə qədər dəyişir. Eyni zamanda, provinsiyalar öz gəlir vergilərini əlavə edir.

Sinqapurda gəlir vergisi nisbətən aşağıdır və ölkə cəlbedici vergi siyasəti ilə tanınır.

  • 0%-22% arasında dəyişir. Yalnız yüksək gəlirli şəxslər daha yüksək vergi ödəyir.

BƏƏ-də 2023-cü ildən etibarən gəlir vergisi tətbiq edilməyə başlanıb, amma bu vergi nisbəti digər ölkələrə nisbətən çox aşağıdır.

  • 0%-9% arasında dəyişir və yalnız yüksək gəlirli şəxslər üçün tətbiq edilir.

Bəzi ölkələrdə gəlir vergisi ümumiyyətlə yoxdur.

  • Küveyt, Baham adaları, Monako, Bermuda və Qətər kimi ölkələrdə gəlir vergisi tətbiq olunmur.
  • Kembric kimi bəzi yerli idarəetmə bölgələrində də vergi yoxdur.

Elxan Əliyev
Day.Az