Şimal-Cənub dəhlizi Azərbaycan vasitəsilə formalaşır. Moskva və Tehran sabit marşrut seçirlər

Mənbə: Trend

Müəllif: Maryana Əhmədova

26 noyabrda Bakı yenidən Avrasiya logistikasının iştirakçılarının görüş yeri oldu: burada MDB ölkələrinin Dəmir Yolu Nəqliyyatı Şurasının 83-cü iclası keçirildi. Bu görüş ilk növbədə Azərbaycan, Rusiya və İran arasında imzalanmış üçtərəfli memorandumdan sonra səslənən mühüm siyasi-iqtisadi siqnal oldu. Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin qərb marşrutunun inkişafına dair sənəd bir daha təsdiqlədi ki, bu istiqamətdə ən etibarlı və proqnozlaşdırılan ölkə məhz Azərbaycandır - bunu həm Moskva, həm də Tehran çox yaxşı anlayır.

Bakıda imzalanan memorandum tariflərin uzlaşdırılmasını, vahid kompleks tarifin formalaşdırılmasını və müntəzəm blok-qatarların işə salınmasını nəzərdə tutur. Əslində söhbət qiymət "sıçrayışları" və texniki ləngimələr olmadan logistika zəncirinin yaradılmasından gedir ki, bu da yük göndərənlər üçün kritik əhəmiyyət daşıyır.

"Bu yanaşma müəyyən dövr üçün şərtlərin şəffaflığını və qiymətlərin sabitliyini təmin edir, yük göndərənlər üçün daha rahat və proqnozlaşdırılan mühit yaradır", - deyə Rusiya Dəmir Yollarının rəhbəri Oleg Belozyorov jurnalistlərlə söhbətində vurğuladı.

Rusiyanın və İranın bu cür sənədləri məhz Azərbaycanla imzalaması onların praktiki seçimindən xəbər verir. Diqqətəlayiqdir ki, tarif razılaşmaları ilə paralel olaraq Moskva uzun illər "dar boğaz" kimi qalan mühüm Rəşt-Astara İran hissəsinin tikintisini sürətləndirir. 2023-cü ilin mayında Rusiya layihənin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı hökumətlərarası saziş imzaladı. İran isə torpaq sahələrinin alınması prosesini sürətləndirdi: bu gün artıq ərazinin 95 faizi rəsmiləşdirilib. Alınmış sahələrdə rusiyalı mütəxəssislər mühəndis işləri aparır, tikintiyə isə 2026-cı ildən sonra başlanması planlaşdırılır.

Həm Rusiya, həm də İran vaxtını və resurslarını Azərbaycan üzərindən keçən marşrutun inkişafına yatırır. Bu, həmin yolun onlar üçün əsas və uzunmüddətli istiqamət kimi nəzərdən keçirildiyinin açıq etirafıdır.

Tərəfdaşların aktivliyi fonunda Azərbaycan Şimal-Cənub dəhlizinin öz hissəsini daha dinamik şəkildə inkişaf etdirir. İlin sonunadək Sumqayıt-Yalama xəttinin rekonstruksiyası tamamlanır. 2026-cı ildə Ermənistan sərhədinə çatdırılması planlaşdırılan Horadiz-Ağbənd xəttinin tikintisi tam sürətlə davam edir. Paralel olaraq 188 kilometrlik Naxçıvan hissəsi də bərpa edilir.

Bunlar gələcək yük axınına edilən sistemli investisiyalardır. Azərbaycan artıq hədəf müəyyən edib - Şimal-Cənub marşrutu üzrə yükdaşımaların həcmini 2028-ci ilə qədər 5 milyon tona, daha sonra isə 15 milyon tona çatdırmaq.

Tehran bu səyləri görür və onları açıq şəkildə əsas sayır. "Sevindirici haldır ki, Azərbaycan ölkə daxilində dəmir yolu infrastrukturunun inkişafı üçün də addımlar atır. Bu, özlüyündə yükdaşımaların həcminin artmasına töhfə verəcək", - deyə İranın yollar nazirinin müavini Cabbar Əli Zəkəri bildirib.

Azərbaycan tranzitinin etibarlılığını yalnız planlar deyil, faktlar da təsdiqləyir. Məhz Bakının İrəvana tranzitin açılmasına razılıq verməsi sayəsində Qazaxıstan və Rusiyanın ilk buğda tədarükləri Ermənistana çatdırıldı. Rusiya, Azərbaycan və Gürcüstan üzərindən keçən marşrut uğurla sınaqdan keçirildi və indi artıq müntəzəm ola bilər.

Astara terminalı, 25 il müddətinə Azərbaycana təhvil verilmiş bu obyekt, yük axınının əsas cəlbedici nöqtələrindən birinə çevrilir. 2023-cü ildə burada 692 min ton, 2024-cü ildə isə artıq təxminən 800 min ton yüklənib. İşlər tamamlandıqdan sonra gücü 3,5-4 milyon tona qədər artacaq. Bu terminal təkcə qərb marşrutu üçün deyil, həm də dəhlizin dəniz qolu üçün strateji aktivdir.

Rusiya Azərbaycan ərazisində İrana və oradan da Fars körfəzi limanlarına ən proqnozlaşdırılan yeganə yolu görür. Dəhlizin optimallaşdırılması üzərində işləyən beynəlxalq qurumlar məhz Azərbaycan hissəsini rəqəmsallaşdırmaya və modernizasiyaya ən hazır seqment kimi qiymətləndirir.

Bütün bunlar sadə nəticəyə gətirir: Azərbaycan Şimal və Cənub arasında Avrasiya tranzitində ən etibarlı və dayanıqlı tərəfdaşdır. Şimal-Cənub layihəsində iştirak edən dövlətlər bunu etiraf edir və öz strategiyalarını məhz bu fakta əsasən qururlar.