Vəfat edən şəxsin pensiyasını almaq üçün bilməli olduğumuz

Əlbəttə, göndərdiyiniz mətni əlavələrlə daha dolğun şəkildə təqdim edirəm:

Rəsmi statistikaya görə, Azərbaycanda 2024-cü ildə vəfat edən şəxslərin 40 faizinin yaşı 65-dən az olub.

Qeyd olunan dövrdə dünyasını dəyişən kişilərin 47 faizi pensiya yaşına çatmayıb. Bu vəziyyət bir məsələni aktuallaşdırır.

Bəs ölən şəxslərin pensiya kapitalından kimlər yararlana bilir?

Day.Az xəbər verir ki, hüquq müdafiəçisi Sahib Məmmədov bildirir ki, ər-arvaddan biri vəfat etdikdə digər tərəf onun əmək pensiyasını almaq hüququna malikdir: "Məsələn, kişinin əmək pensiyası qadınınkından yüksəkdirsə, qadın müraciət edərək ərinin təqaüdünü ala bilər".

Digər ekspert hüquqşünas Vüsal Cəfərov isə qeyd edir ki, hazırda qanunvericilikdə vəfat etmiş şəxsin pensiya kapitalının birdəfəlik şəkildə onun vərəsələrinə verilməsi ilə bağlı hər hansı bir tənzimləmə mövcud deyil:

"Lakin ailə başçısının vəfat etdiyi tarixə əmək pensiyasının hesablanmasında istifadə olunmamış pensiya kapitalı ailə başçısını itirməyə görə təyin olunan pensiyanın hesablanmasında nəzərə alınır".

Ekspertlər bildirirlər ki, digər hallarda vəfat edən şəxsin pensiya kapitalı həmrəylik prinsipi əsasında xərclənir. Yəni fərdi uçot əsasında toplanmasına baxmayaraq, yığılan vəsait digər şəxslərin pensiyalarının ödənilməsinə yönəldilir.

Hər bir ölkənin öz qanunvericiliyinə əsasən, pensiyanın kimə veriləcəyi müəyyən edilir. 

  • Əgər vəfat edən şəxsin həyat yoldaşı varsa, o da pensiyanın bir hissəsini ala bilər. Bu, ər və ya arvadın pensiyasını alması hüququnu verir, xüsusilə, həyat yoldaşının əmək pensiyası digər tərəfin pensiyasından yüksəkdirsə.

  • Uşaqlar, əgər yetim qalmışlarsa, pensiyanın müəyyən bir hissəsini əldə edə bilərlər. Uşaqlar, əsasən 18 yaşına çatmamış və ya təhsilini davam etdirən, eləcə də bəzi hallarda 23 yaşına qədər yetim qalmış uşaqlar pensiya ödənişi ala bilərlər.

  • Digər yaxın qohumlar (məsələn, valideynlər, qardaşlar, bacılar) da müəyyən hallarda pensiya alana bilərlər, amma bu, birbaşa qanuni varislik əlaqəsinə bağlıdır. Yəni, qanunvericilikdə müəyyən edilmiş hallarda və qaydalara əsasən, yaxın qohumlar da pensiya kapitalından faydalana bilərlər. Lakin, adətən bu, yalnız əsas varislərin hüquqlarını itirməsi və ya digər hallarda həyata keçirilə bilər.

Bu şərtlərə əsasən, vəfat edən şəxsin pensiya kapitalı, yalnız hüquqi varislər və qanunvericiliklə müəyyən edilən şəxslər tərəfindən əldə edilə bilər. Yəni, pensiya kapitalı birbaşa varislərə ödənilməsə də, digər ailə üzvləri də bu ödənişlərdən yararlana bilərlər, xüsusən də onların yaşayış ehtiyaclarını təmin etmək məqsədilə.

Bu əlavələr ilə mətn daha dolğun və geniş şəkildə ifadə olundu. Bu vəziyyətdə, pensiya ödənişlərinin kimə və necə veriləcəyi daha aydın olur.

Elxan Əliyev
Day.Az